Voluit spelen in jouw gemeente

Spelen in de openbare ruimte is meer dan het openstellen van speelstraten. De straat is van iedereen, niet enkel van de auto, het is ook een verblijfs-, speel- en ontmoetingsruimte. Pleinen zijn meer dan parkings. Parken en pleinen zijn ideaal als speel- en ontmoetingsruimte. In een gemeente waar goe gespeeld wordt, lopen de verschillende functies van plaatsen zoveel mogelijk door elkaar.

Meer speel,- en ontmoetingsruimtes in de openbare ruimte is één van de zaken dat bovenaan het prioriteitenlijstje staat van kinderen en tiener. Kinderen en jongersn zijn volwaardige gebruikers van de openbare ruimte. Daarme zijn kind,- en jeugdgerichte openbare ruimten een belangrijk aandachtspunt voor de beleidsmakers. Lees hier de 4 aanbevelingen aan lokale besturen van Bataljong.

Gemeentebesturen kunnen een speelruimtebeleid met ambitie en met visie voeren. Dat betekent: niet zomaar speelruimte inplanten waar er plaats is of waar een opportuniteit zich aandient, maar een goed doordacht gemeentelijk plan maken (met aandacht voor spreiding en inplanting van speelruimte), waar ruimte is voor veel soorten speelplekken (grote en kleine, maar ook terreinen die er heel verschillend uitzien).

Kinderen en jongeren hebben nood aan direct contact met de natuur. Dat is onmisbaar voor hun ontwikkeling, gezondheid en fysieke conditie, maar ook voor de ontwikkeling van hun natuur- en milieubewustzijn. Daarom is het groen in onze gemeente zoveel mogelijk toegankelijk en 'spelen toegelaten', in de eerste plaats op de gronden van de gemeente zelf. Speelbossen zijn een leuke aanvulling maar zijn niet het enige speelgroen in de gemeente. Investeer naast de klassieke speeltuinen ook in speelbossen en avontuurlijke speelnatuur. Dat is niet alleen goed voor de kinderen: het maakt steden en gemeenten duurzaam, veerkrachtig en klimaatbestendig.

Zo kennen de stad Kortijk en de gemeente Wevelgem veel verborgen stukjes groen die de ideale speelruimte vormen voor kinderen, jongeren en hun ouders. Samen met Wildebras toveren ze al een aantal jaar enkele groenzones om tot speelterreinen waar échte 'wildebrassen' hun gangen kunnen gaan. 

Spelen van kinderen brengt sowieso geluid ('lawaai') met zich mee, en niemand mag verwachten dat kinderen in volledige stilte gaan spelen. We geven kinderen de nodige ruimte om voluit te kunnen spelen. Spelende kinderen brengen bovendien onrechtstreeks mensen samen; wat speelgeluid nemen we er dan maar al te graag bij. Onbekommerd kinderspel wordt niet beperkt, laat staan verhinderd door de intolerantie van volwassenen.

Gemeenten beschikken via gemeentelijke reglementen en bepalingen rond administratieve sancties (GAS) over mogelijkheden om overlast al dan niet strafbaar te stellen. Sinds 24 juni 2013 is de uitbreiding van de GAS-wet ook van toepassing op minderjarigen door de leeftijdsverlaging tot veertien jaar. Elke lokale overheid hanteert een eigen definitie van overlast. Die ruime interpretatievrijheid zorgt ervoor dat ook normaal jongerengedrag, zoals spelen en rondhangen, afhankelijk van gemeente als overlast beschouwd kan worden.

In Vlaanderen zijn er echter heel wat gemeenten die acties ondernemen om volwassenen bewust te maken van het recht op spelen van kinderen. Gemeenten passen hun APR (algemeen politiereglement) aan naar het voorbeeld van de stad Dendermonde. De volgende zin werd erin opgenomen: "Een geluid wordt als niet-hinderlijk beschouwd wanneer dit het gevolg is van spelende kinderen."

Zelf stappen of fietsen is een goed alternatief voor de achterbank van mama's/papa’s auto. Daarom moeten gemeentes proberen inzetten op een netwerk van verbindingen van formele en informele speelplekken en speelaanleidingen. Met 'speelweefsel' breng je binnen je gemeente veilige verbindingen tussen deze en andere voor kinderen betekenisvolle plekken (scholen, jeugdlokalen, station…) in kaart.

Een speelweefsel is een netwerk dat alle informele en formele (speel)plekken omvat, en de routes die deze plekken verbinden. Het concept gebruiken we om kwaliteitsvolle speelruimte en kindgerichte publieke ruimte te realiseren. Door kaarten te maken van de plekken en verbindingen die kinderen vaak gebruiken, wordt het perspectief van kinderen 'ruimtelijk vertaald'. Op die manier kunnen we het bestaande en het gewenste speelweefsel van een gebied uittekenen. 

Honderdduizenden kinderen en jongeren nemen in Vlaanderen en Brussel deel aan activiteiten van jeugdverenigingen. Als gemeente kan je ervoor zorgen dat zij genoeg plaats hebben om te spelen.

Dat daar vraag naar is, bleek ook uit de 153 debatten tussen jongeren en lokale politici naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Daar werd ruimte, na mobiliteit, als tweede belangrijkste thema op de lokale agenda naar voor geschoven. Tegelijkertijd is (publieke) ruimte nog één van de weinige dingen die mensen in onze superdiverse samenleving met elkaar delen. Ruimte heeft op lokale schaal dan ook steeds meer potentie om mensen met elkaar te verbinden.

Spelen is essentieel voor opgroeiende jeugd, maar tegelijk lijkt de hedendaagse maatschappij minder tolerant te worden tegenover spelende kinderen. Kom op voor spelende kinderen door bijvoorbeeld een campagne op te zetten om negatieve trend te breken. Stem je lokaal beleid af om kinderen weer ruimte te geven om te kunnen spelen. Zorg voor ruimte op straat en in het groen, maar ook ruimte in de hoofden en in de harten van de burgers.

De vraag is eigenlijk niet of spelende kinderen lawaai maken of te veel lawaai. De vraag is of spelende kinderen nog een onderdeel mogen zijn van onze samenleving. Het is daar waar lokale beleidsmakers hun stempel kunnen drukken op een kindvriendelijk beleid, daar waar er bewust gekozen wordt voor spelende kinderen.

Maatregelen kunnen soms onverwachte neveneffecten hebben en niet in het minst op kinderen en jongeren. Toets alle beleidsmaatregelen af op eventuele nadelige nevenwerkingen voor kinderen (bijvoorbeeld via een Jongerenen Kindereneffectrapportage of kortweg JoKER). Durf als beleidsmaker de bril van kinderen en jongeren op te zetten om het effect van hun beleid te toetsen.

Want zowat elke gemeentelijke dienst komt in aanraking met ‘het spelen van kinderen’, Meer zelfs: Ze hebben er invloed op. In het slechtste geval kan dit een slechte invloed zijn. Bijvoorbeeld wanneer een volwassenenbeslissing moet worden genomen en niemand écht beseft hoe dit een negatief effect kan hebben op speelkansen.

Speelkansen staan nu eenmaal behoorlijk onder druk: beschikbare ruimte is beperkt, spelen moet voldoende proper en netjes, spelen wordt teruggedrongen tot de formele speelruimte, spelen op straat is gevaarlijk, kinderen mogen niet te ver van huis gaan spelen, spelen kan ‘storend’ zijn,… Lokaal beleid moet op een bewuste manier rekening houden met kinderen en jongeren, en dat binnen alle diensten en beleidsdomeinen.

De ruimte in Vlaanderen is schaars. Mensen hebben plaats nodig om te wonen, te werken, zich te ontspannen en te verplaatsen. Er is ruimte nodig voor groen en natuur, voor landbouw, industrie... Stem de openbare ruimte niet enkel af op volwassenen, maar ook op kinderen en jongeren. Zij willen, kunnen en mogen de ruimte waarin we leven mee vorm geven.

Kinderen zijn de eerste gebruikers van speelruimte op een heel eigen speelse manier. Ook plekken waar zij zich tussen heel wat andere mensen begeven – het dorpsplein, het sportcentrum, het stadspark – gebruiken zij vaak intensief en soms anders dan volwassenen. Het loont dus om kinderen te betrekken bij het vormgeven van formele en informele speelruimtes. Dat kan zowel voor plekken die speciaal voor kinderen bedoeld zijn als voor plekken waarin zij medegebruikers zijn. Kinderen en jongeren zijn de experts/ervaringsdeskundigen en kunnen zo heel goed de discussie over speelplekken en de vormgeving ervan voeden!