Risicovol spelen

Risicovol spelen is spelen waarmee onzekerheid en exploratie verbonden is met mogelijke negatieve gevolgen zoals angst en een fysieke verwonding en mogelijke positieve gevolgen zoals opwindende ervaringen opdoen en nieuwe vaardigheden beheersen. Bij risicovol spelen kan een kind zich bezeren of onaangenaam voelen, maar het kan ook zeer waardevolle en positieve ervaringen opdoen. En om die positieve ervaringen is het ons te doen! We spreken van risicovol spelen vanaf het moment een speel situatie voor iemand (ouder, kind, collega,...) als een risico aanvoelt.  Risicovol spelen is spannend , uitdagend en avontuurlijk. Het kind verlegt zijn grenzen. Ze voelen opwinding en spanning en zijn bovendien trots als ze iets gedaan hebben wat ze eerst niet durfden. Kinderen zijn van nature geneigd om risico’s te nemen. Zo groeit een kind, met soms een schram of een blauwe plek. 

Filter


Wanneer kinderen risicovol spelen, leren ze letterlijk hun fysieke grenzen kennen en verleggen.

DE 8 VORMEN VAN RISICOVOL SPELEN

Spelen op hoogte

Spelen waarbij kinderen naar beneden kunnen vallen, meestal omdat ze op een verhoogde plek of een onstabiel voorwerp spelen. Wat hoog lijkt, hangt ook af van hoe groot een kind is. 


Voorbeelden:

  • kruipen, klimmen , klauteren over verhoogjes en grote voorwerpen.
  • balanceren op muurtjes of blokken.
  • springen van een tafel of een trapje.
  • hangen en schommelen op hoogte. 
Spelen met snelheid

Spelen waarbij kinderen hun eigen lichaam versnellen, soms met behulp van een voorwerp of een helling. Bij spelen met snelheid kun je denken aan van een heuveltje afrennen. 


Voorbeelden:

  • lopen, eventueel van een hellend vlak of een glijbaan.
  • fietsen/steppen , glijden en ‘snel vooruit gaan’ ervaren.
  • rondjes draaien, schommelen en ‘voor,- en achteruit gaan’ ervaren
  • ergens vanaf springen en een ‘vrije val’ ervaren.
Spelen met gevaarlijke voorwerpen

Spelen waarbij het kind voorwerpen hanteert met gevaarlijke eigenschappen (glad, heet, scherp,...). Het verschil met gevaarlijke plekken is dat kinderen gevaarlijke voorwerpen zelf kunnen verplaatsen.

Denk hierbij aan activiteiten als knutselen en bouwen met gereedschap als een hamer en spijkers, denk aan takken slijpen met een zakmes, darten met echte pijlen of  helpen met de groenten snijden tijdens het koken. 


Voorbeelden:

  • duidelijk gevaarlijke voorwerpen zoals een scherp mes
  • alledaagse voorwerpen die niet bedoeld zijn om mee te spelen en/of gevaarlijk kunnen zijn voor jonge kinderen door de manier waarop ze er mee omgaan. bv een stoel omtrekken of een puntige tak rondzwaaien.
  • materialen die een gevaar inhouden. bv scheerschuim.
Spelen op gevaarlijke plekken

Spelen op plekken die gevaarlijke eigenschappen hebben. (onbekend, niet omheind, glad,...). Het verschil met gevaarlijke materialen is dat het gevaar deel uitmaakt van de omgeving, die kinderen niet zelf kunnen verplaatsen.  Denk hierbij aan spelen in de buurt van een drukke weg of van water, een kampvuur maken en daar broodjes of marshmallows boven bakken. 


Voorbeelden: 

  • duidelijke gevaarlijke plekken zoals spelen op een glad oppervlak, spelen bij een verwarming.
  • andere plekken die een gevaar kunnen inhouden zoals een boom waar een tak uit kan vallen, een tafel met een scherpe hoek, een donkere kamer, ...
Stoeispelen

Ook wel trek,- en duwspelen genoemd. Hierbij verkennen kinderen letterlijk hun eigen en elkaars grenzen door aan elkaar te duwen en te trekken. ‘Mild’ stoeien is een typisch kenmerk van peuterspel. Let wel op: we hebben het over speelvechten, geen conflict waarbij de ene de andere bewust wil pijn doen. 


Voorbeelden:

  • aan elkaars kleren trekken, porren of kriebelen
  • op elkaar liggen, over elkaar klauteren en worstelen
  • een potje zwaardvechten met twee stokken
Spelen met impact

Waarbij kinderen botsen en de impact op hun lichaam voelen. 


Voorbeelden: 

  • zich op een matras of in een ballenbad laten vallen
  • tegen een muur botsen, tegen een boom fietsen, met twee fietsen tegen elkaar botsen
  • op de zetel of ergens vanaf springen en ‘het landen’ ervaren
Spelen uit het zicht

Spelen waarbij kinderen uit het zicht van de volwassenen spelen. Bij activiteiten zoals verstoppertje spelen of spelen op een speelplek, zijn er situaties dat je als ouder even geen zicht hebt op je kind of dat jouw kind jou niet kan zien. Daarnaast kun je bij spelen uit het zicht ook denken aan zelfstandig buitenspelen in de buurt.


Voorbeelden:

  • kiekeboespelletjes
  • verstoppertje spelen achter een struik
  • alleen op pad gaan
  • spelen in een donkere kamer 
Plaatsvervangend risico

Kinderen die kijken naar anderen die risico’s nemen, en zo ook spanning en uitdaging ervaren.


Voorbeelden:

  • kijken naar een kind dat ‘durft’ als dat kind bijvoorbeeld van een glijbaan springt, klimt en klautert.
  • kijken naar een begeleider die iets risicovol doet bijvoorbeeld fruit snijden.

BELANG VAN RISICOVOL SPELEN

In het algemeen leert een kind zich aanpassen en creatief zijn (verschillende oplossingen zoeken). Het kind leert ook zorgen dat het veilig bent en blijft, het leert doorzetten en krijgt meer  zelfvertrouwen. Wanneer kinderen risicovol spelen, leren ze letterlijk hun fysieke grenzen kennen en verleggen. Het prikkelt hun creativiteit Het spel is uitdagend: ze moeten opletten en leren omgaan met risico’s en gevaren en welke ze beter vermijden. Met vrij spelen ontdekken kinderen ook hun intrinsieke interesses, hoe ze beslissingen moeten nemen, problemen oplossen en regels volgen. Tegelijk leren ze relaties aangaan en onderhouden met hun vriendjes en hun emoties regelen en beheren. Bovendien sterkt het kinderen in hun zelfvertrouwen en zelfwaarde: ze weten dat ze taken tot een goed einde kunnen brengen en ze geloven in hun eigen capaciteiten. Evengoed leren ze omgaan met falen: opnieuw beginnen en oefenen tot het lukt.

 

De bovenstaande vormen van risicovol spelen hebben elks hun eigen voordelen, we lichten ze toe:

  • Door te spelen in de hoogte leert het kind diepte inschatten en het eigen lichaam beter kennen. Het kind oefent zijn grove motoriek. Zijn evenwicht, coördinatie en dieptezicht verbeteren.

  • Experimenteren met snelheid is niet alleen maar leuk. Het kind leert bovendien ook de controle een beetje afgeven en grenzen kennen. Het kind oefent zijn grove motoriek, evenwicht, coördinatie en dieptezicht. Het kind leert snelheid te controleren en een veranderende omgeving in te schatten...dit is een goede voorbereiding op het verkeer.

  • Ook omgaan met gevaarlijke materialen zoals hamer en nagels, pijl en boog of kookmateriaal is leerzaam. Het kind wordt zo sneller gewoon aan dagelijkse taken en krijgt meer vertrouwen in de  fijne motoriek.

  • Door in contact te komen met gevaarlijke omgevingen zoals water en vuur leert het kind hier beter mee omgaan.

  • Stoeien, elkaar achtervolgen of speelvechten is goed voor zijn sociale interactie. Zo leert het kind ook zijn grenzen aangeven. Het kind leert veel sociale vaardigheden en het oefent reactiesnelheid.

  • Verstoppen, uit het zicht spelen of in een doolhof rondlopen, het zijn leuke en nuttige activiteiten. Zo leert het kind een omgeving kennen en leert verantwoordelijkheid te nemen. Het verplicht het kind om zichzelf te redden, ook van gevaren in de omgeving. Het is een prima oefening voor risicocompetentie.

  • Tijdens het actieve spel van spelen met impact oefent het kind zijn grove motoriek, coördinatie, evenwicht en dieptezicht. Hij voelt aan wat een botsing betekent. Dit kan hij dus enkel volledig begrijpen als hij het zelf ervaart.

  • Het kind leert ook veel bij door te kijken naar risico’s. Met dit plaatsvervangend risico leert het gevaar inschatten en krijgt het extra vertrouwen. Het kind steekt iets op wanneer het anderen risico’s ziet nemen, bijvoorbeeld: omgaan met onzekerheid, spanning en angst, gevaren inschatten, zien hoe het kan.

Drempels

Beleving

Voordelen



STUDIEDAG BUITENSPELEN

Tijdens de Studiedag Buitenspelen werden verschillende vragen voorgelegd aan de aanwezigen, waaronder: "Vanaf welke leeftijd mag jouw kind met een zakmes spelen?" Het antwoord dat het meeste gekozen werd, was vanaf 6-7 jaar. Dit hangt natuurlijk ook af van je kind zelf. Hoe je kind is, zou doorslaggevend moeten zijn. ‘Laat ze maar gewoon spelen’. Er zijn aanvaardbare en niet- aanvaardbare risico’s. Zoals we hierboven al gezien hebben, heeft risico’s nemen tal van voordelen. Met andere woorden, risico’s nemen, moet! 

 

Ondanks al deze voordelen, gaan er bij ouders toch veel alarmbellen af als het kind in een boom klimt bijvoorbeeld. Dit komt omdat ouders vooruit denken, ze denken in de toekomst door de ervaringen die ouders hebben. Deze alarmbellen, deze angst projecteren we op het nu , op het spelen van het kind. Op deze manier beknoppen we de kans op een goede afloop, door vooral te denken aan de eventuele slechte afloop. 

 

Als het kind de kans hiertoe krijgt, kent het zijn eigen lichaam en de omgeving heel goed, dit samenhangend met het lange termijn denken van ouders kan tot iets heel mooi en uitdagend leiden. 

Wat je als ouder/begeleider/eender welke volwassene moet vermijden, zijn de woorden ‘pas op’. In plaats daarvan moet je het kind meenemen in het verhaal. Je moet het kind beschouwen als de baas van zijn eigen spel. En de boodschap die we vooral willen meegeven is: kijk naar je kind!

 

Als je kinderen tijdens het risicovolle spel over een grens duwt, kan het kind er wel eens iets aan over houden. Men spreekt dan over een mentaal trauma. Het is belangrijk om kinderen vrij te laten spelen en als ouder zoveel mogelijk lijm in de zakken te hebben zodat we het spel van de kinderen niet al te veel fysiek beïnvloeden. Als kinderen zichzelf onderschatten, kan je hen aanmoedigen. We dwingen hen niet om iets te doen waar ze zelf niet klaar voor zijn. Als we dit wel doen, kan het zijn dat ze verder geen risico's meer durven nemen. Niet fysiek helpen waar het niet hoeft, ze hebben hun licaam niet onder controle op die manier. 

Vanaf welke leeftijd mag jouw kind met een zakmes spelen?


HOE ONDERSTEUN JE RISICOVOL SPELEN?

Hoe ondersteun je dit nu precies? Wanneer kom je tussenbeide en hoe doe je dit precies? De basis is: vertrouw het krachtige kind! Zelfs baby’s tonen kenmerken van risicocompetentie.

 

Hieronder lijsten we enkele tips op. 

  • Onderschat kinderen dus niet en neem veiligheidsmaatregelen voor kinderen aan het spelen gaan. Zet bijvoorbeeld een fietshelm op en onderbreek het spel daarna zo weinig mogelijk.
  • Laat het kind zelf bepalen wat haalbaar is. Laat het een hindernis bouwen die hij spannend vindt, maar toch zou nemen.
  • Grijp niet meteen in als het gevaarlijk wordt, maar pas het spel aan zodat het wel veilig wordt.
  • Maak vooraf afspraken met het kind: ‘Hoe hoog denk je dat je zou kunnen klimmen zodat je zelf naar beneden kan komen?’
  • Moedig niet te hard aan en dwing het niet om een risico te nemen, zo help je het kind eigen grenzen te stellen. Moedig aan als je aanvoelt dat het kind zich onderschat.
  • Weet je niet zeker of je moet ingrijpen? Tel in je hoofd tot vijftien. Waarschijnlijk heeft het kind zelf een oplossing gevonden.
  • Hou rekening met iedereen. Creëer meer uitdaging of meer comfort voor wie het nodig heeft.
  • Er kunnen veel redenen zijn waarom iemand iets niet wil doen: sociale aspecten, ontwikkeling, ervaringen, angsten... Respecteer die grenzen.

INSPIRATIE

  • Artevelde Hogeschool ontwikkelde Replay Methodieken om professionals te ondersteunen in het thema Risicovol spelen. Volg het handige stappenplan en ga uitdagingen aan met je team! Deze methodieken maken deel uit van de RePLAY toolbox om professionals te ondersteunen in hun risicovol spelen. Ontdek, verken en laat je inspireren!

  • RePLAY Toddler van de Artevelde hogeschool ontwikkelde quicksheets waar je alle vormen van risicovol spelen kan vinden met alle informatie over hoe je deze vorm kan ondersteunen en wat de voordelen er van zijn! Verder vind je hier ook kaartjes met ondersteuningstips.

  • Krijg je maar niet genoeg van RePLAY Toddler? Neem dan zeker eens een kijkje op hun openbare Facebookgroep. Risicovol spelen ondersteuen: Hoe doe je dat? Doe inspiratie op, deel voorbeelden waar je fier op bent en stel naar hartenlust vragen.
  • Vind hier een handig overzicht van wat risicovol spelen nu eigenlijk juist is samen met maar liefst 10 handige en toegankelijke tips om in te zetten op risicovol spelen.

  • Lees deze informatie pagina van KLJ en laat je inspireren door hun visie op risicvol spelen en ontdek waarom spelen met risico's net wél goed is.

  • Hier vind je een interessante pagina waar je alles kan vinden over de wetgeving en regelgeving omtrent uitdaging en veiligheid.

  • Bekijk hier de presentatie van de bachelorproef van studenten aan de Vives Hogeschool: "Avontuurlijk spelen: leren vallen, opstaan en weer doorgaan" en beluister hun podcasts

 

  • Lees meer over de 'Playwork-methode' om te leren wachten tot je ingrijpt wanneer kinderen risicovol spelen.