Spelen is geen overlast

Niemand kijkt er nog van op: de clash tussen het recht van kinderen om te spelen en om lawaai te maken tegenover de aanspraken van buurtbewoners op een rustige leefomgeving. Natuurlijk beseft Goe Gespeeld! dat het spelen van kinderen sowieso geluid met zich meebrengt, maar we kunnen niet verwachten dat kinderen in volledige stilte gaan spelen. Roepen, lachen, juichen, schateren… kortom: uitbundig zijn, maakt deel uit van spelen! Onbekommerd kinderspel mag niet beperkt, laat staan verhinderd worden door de intolerantie van volwassenen. Kinderen maken deel uit van onze samenleving en zij horen hierin dan ook een plaats te krijgen. Meer nog: kinderen zouden letterlijk in het centrum van onze samenleving moeten kunnen vertoeven, spelen, rondhangen...  Ook zij mogen de openbare ruimte gebruiken. 

Waar het schoentje knelt, is net het gebrek aan ruimte om voluit te spelen. Kinderen maken heus niet meer ‘lawaai’ dan tien, twintig of dertig jaar geleden. Door de toenemende bebouwing en het verkeer hebben ze wel minder plaats dan tien, twintig, dertig jaar gelden. Gemeentebesturen investeren massaal in vaak goedbedoelde ‘speelreservaten’, waar ouders uit vrees voor de gevaarlijke openbare ruimte graag (lees: soms alleen nog maar) gebruik van maken. Echter zorgen deze formele speelplekken ervoor dat het spelende kinderen meer dan ooit concentreert. Dat beide ouders uit werken gaan is een bijkomende oorzaak. Vaker dan vroeger worden kinderen georganiseerd, in groep opgevangen. Meer kinderen samen, is vanzelfsprekend meer decibels.

Volwassenen hebben nogal eens last van het NIMBY-syndroom (Not In My Back Yard = niet in mijn achtertuin). Het begrip wordt in de ruimtelijke ordening gebruikt om aan te duiden dat mensen wel gebruik willen maken van voorzieningen, maar er geen hinder van willen ondervinden. Ouders willen dat de overheid steeds meer in kinderopvang investeert, maar willen tegelijkertijd niet dat die voorziening in hun achtertuin komt, want misschien zorgt dat kinderdagverblijf wel voor geluidsoverlast.

Wetgevende initiatieven alleen kunnen geen soelaas bieden, maar het kan wel een zekere basisbescherming bieden voor alle kinderen en jongeren die nu beknot worden in hun recht op spel en ontspanning. Laten we het probleem aanpakken bij de wortel en de ruimte terug openstellen voor iedereen, niet enkel voor koning auto. Hierdoor kunnen de straten weer verblijfs-, speel- en ontmoetingsruimte worden. Pleinen moeten meer zijn dan alleen parkings en in bossen en parken moet er vrij gespeeld kunnen worden. 

We leven in Vlaanderen met veel mensen op een kleine oppervlakte, ruimte is schaars. Openbare ruimte is de speelplek van de toekomst. Dat is niet van willen, dat is van moeten. Als mensen zo dicht op elkaar wonen, moeten we ook kunnen verdragen dat we elkaar horen. Verdraagzaamheid en dialoog zijn sleutelbegrippen!  

Een steeds terugkerende vraag is of jeugdvoorzieningen wel verenigbaar zijn met woongebieden. De werkgroep geeft al een goede aanzet door expliciet te zeggen dat voorzieningen voor kinderen en jeugd beschouwd dienen te worden als socio-culturele inrichtingen en/of als openbare nutsvoorzieningen. Gemeenten kunnen een impact hebben op lawaaioverlast door bv. expliciet bepalingen op te nemen in de voorschriften voor woongebieden i.v.m. jeugdvoorzieningen. Bovendien dient in elk dossier met grote omzichtigheid en precisie te werk gegaan worden bij het verlenen van een vergunning. Bovendien is degelijk onderzoek en een goede motivering door de vergunningsverlenende overheid uitermate belangrijk .

De rechtszaak in Brugge tegen de buitenschoolse kinderopvang vzw Pietje Pek, die in de media nogal wat stof heeft doen opwaaien, is deels binnen deze wetgeving te kaderen. De rechter oordeelde dat de vzw de stedenbouwkundige voorwaarden die waren opgelegd bij het vergunnen van dit initiatief niet naleefde.

Het geluid van spelende kinderen valt niet onder de toepassing van de VLAREM wetgeving. De ‘indelingslijst’ in VLAREM I vermeldt ook ‘spelende kinderen’ en ‘jeugdverblijven’ niet. De minister van Leefmilieu, Joke Schauvliege, gaf in 2011 mee dat dit ook niet de bedoeling kan zijn: “Kinderen zijn niet te vergelijken met machines of geluidsinstallaties. Algemeen geldende normen inzake geluid en lawaai kunnen niet zomaar op kinderen toegepast worden.”

Klacht indienen tegen het geluid van spelende kinderen op basis van deze regelgeving is dus niet mogelijk, tenzij de inrichting wel ‘VLAREM-plichtig’ is, bijvoorbeeld het geval als een bepaald jeugdverblijf ook als ‘feestzaal of lokaal met dansgelegenheid’ zou kunnen worden beschouwd. Hiervoor zijn wel uitzonderingen voorzien (namelijk tot maximaal twaalf keer per jaar, bijvoorbeeld ook in het geval van parochiezalen waar maximaal twaalf fuiven per jaar mogelijk zijn).

Het voorstel om in de VLAREM-wetgeving op te nemen dat het geluid dat spelende kinderen (met hun stemmen) maken, niet als lawaai kan worden beschouwd bleek niet wenselijk/mogelijk. (Parlementaire vragen 2 februari 2010 en 22 maart 2011).

Desondanks baseren rechters zich nog steeds op VLAREM-normen om overlast van spelende kinderen te bepalen. Dat was onder meer het geval in de reeds aangehaalde uitspraak in Brugge, waar de decibels die werden geproduceerd door de kinderen wel degelijk werden afgetoetst aan de VLAREM-normen. Hoewel dit een oneigenlijke toepassing van VLAREM is (en mogelijks te wijten is aan het feit dat alleen VLAREM een toetsingskader biedt) doet deze praktijk toch de vraag rijzen of een expliciete uitsluiting van kinderlawaai niet wenselijk zou zijn. De Redactie – 31/07/2011

Gemeenten beschikken via gemeentelijke reglementen en bepalingen rond administratieve sancties (GAS) over mogelijkheden om overlast al dan niet strafbaar te stellen. Sinds 24 juni 2013 is de uitbreiding van de GAS-wet ook van toepassing op minderjarigen door de leeftijdsverlaging tot veertien jaar. Elke lokale overheid hanteert een eigen definitie van overlast. Die ruime interpretatievrijheid zorgt ervoor dat ook normaal jongerengedrag, zoals spelen en rondhangen, afhankelijk van gemeente als overlast beschouwd kan worden.”

De meeste klachten van geluidshinder door spelende kinderen beroepen zich op artikel 544 en artikel 1322 van het Burgerlijk Wetboek met betrekking tot bovenmatige burenhinder. Telkens wanneer buren vinden dat zij hinder ondervinden die de grens van de normale ongemakken van nabuurschap overschrijdt, kunnen zij dit voorleggen aan de rechter. De inschatting en afweging van de concrete elementen in een zaak vallen onder de beoordelingsvrijheid van de rechters. Dit maakt dat de rechtspraak inzake burenhinder bijzonder veelzijdig, divers en soms zelfs tegenstrijdig is.

Een mooi voorbeeld in positieve zin is de uitspraak van de Rechtbank van Eerste Aanleg in Dendermonde, die het als volgt formuleerde: “De rechtbank in deze is van oordeel dat kindergeroep en –gejoel bij plezier, het wenen bij pijn en verdriet niet als ondraagbare, abnormale burenhinder kan worden beschouwd. Dit dagverblijf en de ermee gepaard gaande “geluidslasten” dienen beschouwd te worden als een normale burenhinder in een woonzone, net zoals dit het geval zou zijn indien een gezin met vele kinderen zich dag en nacht, week in week uit in het aanpalende huis zou komen vestigen”.

Ook de zaak tegen het jeugdcentrum in Asse die uitgebreid in de pers aan bod kwam, baseerde zich op burgerrechtelijke gronden. Hier stelde de rechter een deskundige aan om geluidsmetingen uit te voeren, mogelijke technische maatregelen aan te geven en desgevallend de schade vast te stellen en te beschrijven. In juni 2014 haalden de buren hun slag thuis. Het vredegerecht van Asse gaf hen grotendeels gelijk dat de spelende kinderen te veel lawaai maken en dwingt de gemeente om een geluidsmuur te bouwen. "De hinder van de buitenschoolse opvang is beperkt in tijd, zo'n twee uur per dag en enkel op weekdagen", staat er in het vonnis te lezen. "De hinder is dus niet overdreven, maar bij de speelpleinwerking is er gedurende de hele dag geluidsoverlast. Uit het onderzoek blijkt dat vooral het spelen op het afgebakende speelplein aan de achterkant van de gebouwen de oorzaak is van de geluidshinder." In het vonnis staat ook al een oplossing te lezen. "De hinder zal al enorm beperkt worden als de activiteiten verplaatst worden naar de andere kant van het gebouw", staat er te lezen. "Het speelterrein kan wel nog worden gebruikt als het aantal kinderen beperkt wordt tot dertig en de activiteiten niet langer dan één uur duren."

Verstoring van de rust tussen zonsondergang en zonsopgang (nachtlawaai) is een geldige reden voor een strafklacht. (artikel 561 Sw)

Een bestuur dient elke beslissing – en zeker een beslissing die ophef kan doen ontstaan – voldoende te motiveren. Meerdere keren werd immers een vergunning voor een voorziening geschorst omwille van gebrekkige motivering.