De internationale uitwisseling PLAYces bevat een busreis van vier dagen (met overnachtingen inbegrepen), waarvan twee in België en twee in Nederland. Iedere dag zijn er enkele plaatsbezoeken ingepland in beide landen die een interessant verhaal vertellen over participatief werken met kinderen en/of jongeren. Sprekers met expertise in een bepaalde participatievorm of het werken met een specifieke doelgroep zullen toelichten hoe zij aan de slag zijn gegaan. Tussendoor wordt er educatief materiaal voorzien om de deelnemers alle informatie te helpen verwerken en bespreken in groep.

De deelnemers zelf kunnen ook met elkaar in gesprek gaan en ervaringen of kennis uitwisselen vanuit hun eigen achtergrond. Op het einde van de vierdaagse zal er een reflectiemoment zijn om ervaringen uit te wisselen en een concreet aan de slag te gaan met de verworven kennis.

In het voorjaar van 2025 wordt er een inspiratiebundel gedeeld die wordt gemaakt in functie van de reis. In deze bundel worden zowel inhoud als inspirerende praktijdvoorbeelden aangereikt die ons tijdens de internationale reis als groep of als individu raken.

We starten de uitwisseling met een introductie. De organiserende partners stellen zichzelf voor, we toetsen de verwachtingen nog eens af en herhalen de doelstellingen van PLAYces. We vergelijken de publieke ruimte in Vlaanderen en Nederland, de positie van kinderen en jongeren hierin en het effect op het buitenspelen. Daarna gaan we dieper in op het tweepijlenmodel. 

Bij het aanpakken van de publieke ruimte, vallen vallen het ontwerpproces en inspraaktraject idealiter samen (één pijl), maar in de praktijk is dat niet altijd realistisch.

In dit model kijken we dus naar 2 pijlen: naast het ontwerpproces loopt dan een participatietraject met participatiesessies op sleutelmomenten, vb. analyse, programma van eisen, toetsing, voorontwerp,... Deze inspraaktrajecten kan je opsplitsen in trajecten voor volwassenen, maar ook voor kinderen en jongeren. Hun input is immers even waardevol om mee te nemen in het gehele proces.

In de namiddag zijn we te gast bij Toestand vzw die het nieuwe Park Ouest/ Park West in Molenbeek stap voor stap samen met buurtbewoners vorm geeft. Vzw Toestand test er in deze fase de voorzieningen en suggesties van de buurt. In 2026 wordt er met de definitieve werken en inrichting van het park gestart.

Tom Gijssels neemt ons mee in hun visie en werkwijze bij tijdelijke invullingen van ruimtes. De deelnemers werden meteen verrast door de eerste locatie en het enthousiasme van Tom. Eén van de deelnemers vond het "een heel mooi en tof idee dat ze juist in die tijdelijkheid al zo veel kunnen betekenen voor bewoners. In plaats van jaren wachten totdat er echt iets van de grond komt, kun je bewoners nu al helpen en ondersteunen. Juist die tijdelijkheid gaf ook heel veel mogelijkheden. En het maakte heel mooi duidelijk wat de waarde van zulke organisaties zijn op mensen en uiteindelijk ook op de maatschappij." 

Bij projecten zoals deze zijn vertrouwen bij en veiligheid voor de deelnemers enorm belangrijk. Iedereen ("behalve de 3 P's: politie, politiek en privé") is hier welkom en wordt als waardevol aanschouwd, drempels worden zoveel mogelijk weggewerkt. Een deelnemer zei hierover: "Stel jezelf systematisch de vraag: doen we dit voor onszelf of doen we dit voor de kinderen? Doordat projecten steeds tijdelijk zijn, moet je slechts minimaal tijd investeren in de aanleg van een terrein of onderhoud van een gebouw."

"Het voordeel hierbij is dat je echt kan focussen om de uitbouw van je werking, het opbouwen van contacten,... De effectieve locatie wordt bijna ondergeschikt, je kan elke locatie doen werken, als je maar de juiste mensen hebt/bent."

Aansluitend nam Thibalt Bonte van de stad Gent ons mee in hun ‘Toekomstvisie Kinderen en jongeren in de publieke ruimte’ en hoe ze stedelijk Kind-weefsel creëren op maat van kinderen en jongeren. Een boeiend verhaal over hoe jeugdvriendelijk beleid gedragen kan/moet worden door verschillende stadsdiensten. "Verbinden met andere domeinen zoals mobiliteit, ruimtelijke ordening, erfgoed,... is belangrijk. Zonder deze domeinen kan je niet tot een compleet kind- en tienerweefsel komen."

Wanneer we mensen uitnodigen voor inspraak, merken we vaak dat jongeren vaak met een open vizier naar projecten kijken. Volwassenen komen eerder met specifieke intenties, ze willen iets zeker wel of zeker niet. 

Het kaderen van de tijdsduur van projecten is belangrijk. Het inrichten van openbare ruimte duurt vaak jaren. Voor tieners is dat een eeuwigheid, vaak zijn zij geen tiener meer wanneer het project afgewerkt is. Wees dus eerlijk en duidelijk in je communicatie naar kinderen en jongeren.

Lees de toekomstvisie kinderen en jongeren in de publieke ruimte van Stad Gent hier.

We fietsten of wandelden samen met JES vzw door de stad Brussel en stopten bij een brede variëteit aan locaties. Jes gaat met kinderen en jongeren op zoek naar hun plaats binnen de stad. Met een eigenzinnige en constructieve blik op stedelijke uitdagingen deelden ze met ons hun expertise en projecten over het betrekken van kinderen en jongeren bij publieke ruimte. Daarnaast passeerden we een aantal andere plekken van pioniers in het Brusselse. Alle initiatieven die we bezochten prikkelen de verbeelding en zijn toepasbaar binnen stedelijke en landelijke.

Wandeling: CinqBlocs, Nieuwe Graanmarkt, Ninoofse Poort, Libelchocal, Parc Blanc, Parkfarm
Fietstocht: Abattoir, Circularium, Libelchocal, Ninoofse Poort, Tour& Taxis / Park Farm

Eén van de deelnemers over de fietstocht: "ik kan het iedereen aanbevelen, een fietstochtje maken door Brussel, rondgeleid worden door bevlogen sociaal (jeugd)werkers. Je leert op een andere manier naar de ruimte kijken en voelt je klein door onbevattelijke hoeveelheid mensen dat er op elkaar gepropt leven. Je wordt er triest hoe weinig openbare speel- en groenruimte er is voor al die mensen." 

Nadien gingen we naar de Kempense gemeente Lille, in de provincie Antwerpen, waar ze met succes aan de slag zijn gegaan met de realisatie van hun spelweefselplan. Daar lieten we ons meenemen in De Kleine Wildernis, een speelparadijs op de Molenvelden in Gierle.

De gemeente vormde deze lege plek met beperkte speelgelegenheid om tot een dynamische speelomgeving voor kinderen: een combinatie van een skatezone, speelbos, jeugdwerkinfrastructuur en een gloednieuwe speelzone, die ontstond vanuit de behoeftenbevraging nav het speelweefselplan.

Daar splitsen we ons in 2 groepen: 

De eerste groep werd rondgeleid door Chiel Danckers, schepen/wethouder jeugd en jeugdambtenaar Katelijne. Zij gaven meer toelichting over Lille en het label Kindvriendelijke gemeente. Nadien gaven ze ook een rondleiding in de wijk, met meer achtergrond over de site, de participatieprocessen en de kindvriendelijke ingrepen in de gemeente.

Wat namen de deelnemers o.a. mee uit deze namiddag:

• "Met buurtbudgetten* creëer je mede eigenaarschap. Elke buurt krijgt een budget van 15000 euro dat ze vrij kunnen spenderen op voorwaarde dat het niet in strijd is met de wet en de openbare orde."
• "Kinderen zetelen hier mee in de jury bij de aanbestedingen."
• "Leuk om te zien dat het kindperspectief toch meer en meer begint mee te spelen."
• "Speeltuinontwerpers redeneren nog te vaak vanuit het materiaal en niet vanuit wat kids nodig hebben."
• "Belangrijk dat een lokaal beleid goed geïnformeerd is en niet zomaar dingen begint te verwezelijken. Laat je informeren, geef burgers middelen en vertrouwen, stippel een duurzaam traject uit,..."

De tweede groep kreeg een inleiding over speelweefselplannen door Wouter Vanderstede van Kind en Samenleving. Hoe krijg je voet binnen bij ruimtelijke diensten? Hoe leer je denken als ruimtelijk planner? Hoe leer je spreken als ruimtelijk planner?

Wouter nam ons mee in de 4 kernideeën van het speelfweefsel-idee:

1. netwerk-idee
2. gelaagdheid
3. participatie van kinderen/tieners
4. alle beleidsmakers betrekken

Daarna ging de groep de wijk verkennen en een eigen speelweefselplan opstellen voor de wijk, door middel van de PicToPlay methodiek. Dat is een methodiek die op een creatieve manier kinderen inspraak laat geven. Lees meer informatie over PicToPlay.

Na deze sessies namen we afscheid van een deel van de deelnemers en reden we door naar Breda, waar ons het tweede luik van de reis te wachten stond.

Schoolplein 't Bossche Hart (Bosschenhoofd)

Vrolijke kindergezichten stonden klaar om ons te begroeten aan het schoolplein 't Bossche Hart. Twee meisjes gaven een rondleiding op hún speelplaats. Dit schoolplein was helemaal verhard en er was naast een pannakooi en een klimtoestel weinig te spelen. In 2023 is dit schoolplein door samenwerking van de school met de gemeente vergroend, openbaar en inclusief gemaakt. De kinderen hebben meegedacht over het ontwerp en waren zeer fier om ons alle plekjes te tonen.

Zij kwamen op het idee om een ‘ook ik hoor erbij bankje’ te plaatsen. Kinderen die zich niet zo lekker of eenzaam voelen, kunnen hierop gaan zitten. Andere kinderen weten dat dan en vragen ze om mee te spelen. 

Samenspeelplek Hoeven (Wezemaal)

Het speelveld aan de Wezemaal heeft een grote metamorfose gehad. Van een voetbalveld met een glijbaantje en wipkip is het veld veranderd in een natuurlijke SamenSpeelplek, waar je kan klimmen, met zand en water kan spelen, glijen, schommelen, over de hobbelbaan sjezen, in de draaimolen en waar je ook nog heerlijk kan hockeyen, voetballen en basketballen. Deze plek is tot stand gekomen door inbreng van ontzettend veel kinderen. 

Kinderen uit het hele dorp hebben tekeningen gemaakt van wat ze graag op het veld wilden zien. Ook hebben we gesprekken gevoerd met (ouders van) kinderen met een beperking uit de buurt om in beeld te krijgen wat zij nodig hebben om op die speelplek te kunnen spelen. 

Natuurspeeltuin Oud-Gastel

In 2014 zou deze traditionele speellocatie worden opgeheven. Stichting Groen Ontmoet ging hier niet mee akkoord en heeft hier met vrijwilligers een natuurspeeltuin aangelegd. Het ontwerp is gemaakt door een buurtbewoner. De speeltoestellen zijn deels met diverse subsidies en sponsoracties bekostigd en deels door de gemeente. Stichting Groen Ontmoet doet het onderhoud grotendeels zelf met vrijwilligers. De gemeente springt bij, als ze capaciteitstekort hebben.

Op deze plek worden verschillende activiteiten georganiseerd voor de buurt, zoals modderdag en (kabouter)wandeltochten.

Dakpark Delfshaven

Een onbekende plek voor veel deelnemers en toch kan je er niet naast kijken, eens je er bent. Op negen meter hoogte en met een lengte van zo’n 1.200 meter is Dakpark Rotterdam één van de grootste dakparken van Europa. Er is ruimte om te sporten, te spelen en elkaar te ontmoeten. Ook bevindt zich er een Buurttuin met dieren, moestuinen en een avonturenpad.

We kregen een rondleiding door 2 dakparkgidsen. Ze vertelden dat het ontwerp tot stand is gekomen samen met een bewonerscommissie van voormalig havenarbeiders, young urban professionals en gezinnen. Stichting Dakpark werkt nog altijd met een groep vrijwilligers en buurtbewoners aan het groenonderhoud op het park en het beheer van de Buurttuin. Ook organiseren zij elke week de gratis natuuractiviteiten, specifiek gericht op de gezondheid en het welzijn van kinderen uit de buurt.

Eén van de deelnemers: "In NL vertrekt (buiten)spelen veel meer vanuit Gezondheid en Mentaal Welzijn dan in Vlaanderen. Waar beiden wel worden aangestipt en aangehaald als argumenten, maar waar het eerder 'handige bijkomstigheden' zijn, dan het doel op zich."

Kindcentrum De Vlinder

‘De kinderen zijn hier niet vandaan te slaan.' Niet zo gek, want er is van alles te beleven. Er zijn heuveltjes, een klimtoestel van boomstammen, watertjes, een bruggetje, een pergola, plantenbakken en nog veel meer. Het plein was voorheen helemaal betegeld. Toen de directrice hier voor het eerst kwam, dacht ze: welke malloot heeft dit bedacht. Toen is ze gaan uitzoeken hoe ze dat konden veranderen.

Uiteindelijk bleek er geld beschikbaar vanuit het programma Veerkrachtig BoTu van de gemeente. Daarop zijn twee ontwerpers samen met de buurt aan de slag gegaan. ‘Niet alleen hebben we met de kinderen alle tegels verwijderd, ook zijn ze betrokken bij het ontwerp. Alle kinderen zijn met hun ouders naar De Speeldernis gegaan, waar de ontwerpers voor hen klaar zaten. Kinderen konden ter plekke iets voor het plein bedenken. En een deel van hun ideeën is ook gebruikt.’ Uiteindelijk is in mei 2021 het nieuwe groenblauwe school- en buurtplein opgeleverd. Van het door de buurt gevreesde vandalisme bleek geen sprake en over het beheer en onderhoud zijn afspraken tussen de gemeente en de school gemaakt. Twee keer per jaar komt een tuinman voor het grote onderhoud en de rest doet de school zelf, zoals water geven, opruimen, planten en zaaien.

Driehoeksplein / Driehoekspark

Wat eerst een groot plein van 5000 m² asfalt was, is nu een groene, gezellige plek waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en kinderen heerlijk kunnen spelen. Bij het maken van de plannen hebben de school, kinderen en bewoners een belangrijke rol gespeeld. Zij hebben samen met de gemeente plannen gemaakt voor het nieuwe plein. 

De architect vertelt ons hoe het proces verliep. In het hele proces hebben kinderen meegedacht en meegewerkt: de buurtkinderen hebben met stoepkrijt op het asfalt hun ideeën getekend en de leerlingen van de Valentijnschool hebben maquettes gemaakt met hun droomspeeltoestellen. Met een virtual reality bril hebben de kinderen het ontwerp bekeken. Iedereen was betrokken bij elke stap van het proces. Het resultaat is niet alleen een zichtbaar mooier schoolplein, maar het draagt ook bij aan een trotse buurt en een sociaal sterkere, veerkrachtigere wijk.

Speeltuin Liniewal in Prinsenbeek

De speeltuin Liniewal in Prinsenbeek heeft een metamorfose ondergaan naar een natuurspeelplaats. Metalen toestellen zijn vervangen door hout en er zijn nieuwe aanwinsten zoals een bronpomp waarmee gespeeld kan worden op een kliedertafel. Daarmee is de speeltuin weer helemaal up-to-date en kunnen kinderen er jarenlang plezier beleven. 

Het bijzondere aan het opknappen van de speeltuin in Liniewal is dat ‘De Jeugd van Tegenwoordig’ - een groep van zo’n twintig jonge gezinnen uit de buurt – hier zelf een grote bijdrage aan heeft geleverd. Dat begon 2,5 jaar geleden met het verspreiden van een enquête om te onderzoeken of er voldoende draagvlak was. Het overgrote deel van de buurtbewoners zag het vernieuwen van de speeltuin wel zitten. Om het benodigde geld op te halen, werd een sponsoractie in de buurt gehouden. De initiatiefnemers maakten samen met de gemeente in overleg met de buurt een ontwerp waarna de gemeente voor het resterende geld heeft gezorgd. Hierdoor konden de plannen ook echt uitgevoerd worden.

PUKplein in Breda

Eén van de voorbeelden die we vervolgens bezochten is een Gezonde Buurt. In een gezonde buurt maken buurtbewoners samen een groene plek in de buurt: een plek waar kinderen creatief kunnen spelen, waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten en waar iedereen lekker kan bewegen en tot rust kan komen. Meer informatie vind je op www.gezondebuurten.nl   

Via het Gezonde Buurten project is in cocreatie met de buurtbewoners het PUKplein en de PUKtuin tot stand gekomen. Het PUKplein is een verborgen terreintje in de wijk Linie-Doornbos. In plaats van dit af te sluiten, zijn er een aantal betrokken buren sinds enkele jaren actief bezig om hier een gemeenschappelijk buurtplein van te maken. Momenteel, wordt er nog gewerkt om het pleintje voor iedereen toegankelijk te maken.

Sportplek A. Duhamelstraat in Breda

Op deze laatste locatie vertellen jongerenwerkers van 'Sterren van Morgen' en 'Breda Actief' over deze plek. Na een stadsvernieuwing (sloop – nieuwbouw) is in de buurt Geeren-Zuid een wijkpark aangelegd. In dit park was voor de leeftijd 10-14 jarigen een voetbalveld bedacht: twee doeltjes op een grasveld. Deze geplaatste voorziening voldeed niet aan de wensen en behoeften van de doelgroep, terwijl deze doelgroep ook nog niet oud genoeg is om zelfstandig naar de (beter toegeruste) voetbalvelden verderop in de wijk te gaan. 

De buurt Geeren-Zuid wordt omsloten door verkeersbarrières. Na een petitie van jonge tieners die aan de wethouder werd aangeboden is in samenspraak met de jongeren, omwonenden en jongerenwerkorganisaties een plan uitgewerkt en uitgevoerd, wat een impuls gaf aan het aanbod van sport- en beweegactiviteiten in deze buurt. De samenwerking tussen de verschillende jongerenwerkorganisaties heeft veel aandacht gevraagd, daarnaast is er bij enkele omwonenden ook veel weerstand vanwege de verwachte overlast van jongeren op deze locatie. Hier is ook via media en via de gemeenteraad aandacht voor gevraagd door omwonenden.

Inzet op jeugd vanuit Verbeter Breda

Als afsluiter kwam Dalila van Verbeter Breda aan het woord. Het stadsprogramma Verbeter Breda werkt aan gelijkere kansen, waar je ook opgroeit in Breda. Binnen één generatie willen ze dat realiseren. In 2040 moet iedereen voldoende kansen kunnen pakken om zelf zijn leven waardevol in te richten. Daarbij staat wonen, school en inkomen centraal. Inwoners, scholen, bedrijven, politie, woningcorporaties, zorg- en welzijn, gemeente en het rijk werken zo samen aan een blijvend beter Breda. Of hoe de bouwsteen 'kunnen worden wie je wilt zijn' vanuit een nationaal programma de lokale inzet op jeugd kan verankeren.

Na een uitgebreid reflectiemoment en een uitdagende opdracht om alle informatie te verwerken, trokken we richting het station van Breda om elkaar uit te zwaaien en op de trein te springen die ons naar huis bracht. Wij zijn moe maar voldaan!